SIÊU ÂM – KĨ THUẬT SỬ DỤNG SÓNG ÂM ĐỂ TẠO RA HÌNH ẢNH

1. Siêu âm là gì?

Siêu âm là âm thanh có tần số cao hơn tần số tối đa mà tai người nghe thấy được. Tần số tối đa này tùy vào từng người, nhưng thông thường nó vào cỡ 20000 Hz. Ngược lại, các âm thanh có tần số thấp hơn ngưỡng nghe được bởi tai người (thường vào khoảng 20 Hz) là hạ âm.

Trong Y học, đây là một phương pháp khảo sát hình ảnh học bằng cách cho một phần của cơ thể tiếp xúc với sóng âm có tần số cao để tạo ra hình ảnh bên trong cơ thể. Kỹ thuật này không sử dụng các phóng xạ ion hóa (như X quang). Do hình ảnh được ghi nhận theo thời gian thực nên nó có thể cho thấy hình ảnh cấu trúc và sự chuyển động của các bộ phận bên trong cơ thể kể cả hình ảnh dòng máu đang chảy trong các mạch máu.

Đây là một khảo sát y học không xâm lấn (không gây chảy máu) giúp cho các bác sĩ có thể chẩn đoán và điều trị bệnh.

Siêu âm là kỹ thuật không xâm lấn, sử dụng sóng âm để tạo ra hình ảnh

2. Siêu âm có những đặc tính gì?

Siêu âm là một phương pháp được sử dụng phổ biến trong Y khoa. Bởi nó có những đặc điểm dưới đây.

Sóng âm di chuyển tự do qua dịch và các mô mềm trong cơ thể. Tuy nhiên, sóng ấy phản xạ trở lại (gọi là phản âm hay hồi âm) khi nó gặp một bề mặt đặc hơn. Ví dụ sóng âm sẽ đi tự do qua máu trong buồng tim. Tuy nhiên khi nó đập vào van tim sẽ tạo ra rất nhiều phản âm. Một ví dụ khác là khi sóng âm đi qua túi mật, nếu gặp một sỏi rắn, nó sẽ tạo phản âm rất mạnh.

Vì vậy, khi gặp các cấu trúc khác nhau với mật độ khác nhau trong cơ thể, sóng âm sẽ tạo các phản âm với cường độ khác nhau. Dựa vào sự khác nhau này, máy siêu âm xây dựng và cho ra hình ảnh của các mô và cơ quan trong cơ thể.

3. Những lợi ích mà phương pháp siêu âm mang lại

Siêu âm được dùng phổ biến trong nhiều tình huống. Phản âm có được từ các mô khác nhau trong cơ thể có thể giúp xác định được kích thước, hình dạng, cấu trúc và các bất thường.

Cụ thể, trong y khoa dùng trong sản khoa, xem xét sự phát triển, phát hiện những bất thường đối với thai nhi, siêu âm định kỳ cho phụ nữ mang thai.

Kỹ thuật này có thể dùng để đánh giá hầu hết các bệnh màng ngoài tim. Nó có thể cung cấp cho các bác sĩ lâm sàng những thông tin quan trọng về khối lượng dịch, tác động của dịch màng ngoài tim đối với hệ thống tuần hoàn, giúp phát hiện các bất thường cấu trúc tim cũng như các van tim.

Siêu âm được sử dụng để chẩn đoán các vấn đề về gan, thận, túi mật, tim hoặc trong sản khoa

Giúp chẩn đoán các vấn đề về gan, túi mật (ví dụ như sỏi mật, dày thành túi mật, lắng cặn trong túi mật, tắc nghẽn ống túi mật, viêm túi mật mãn tính, viêm túi mật cấp tính, thủng túi mật, u túi mật, ung thư túi mật, hoặc những bất thường khác trong túi mật).

Nó cũng được dùng để chẩn đoán các bệnh lý khu trú ở thận như: nang thận, sỏi thận, áp xe thận, thận ứ nước. Hay tụy, tuyến giáp, hạch bạch huyết, buồng trứng, tinh hoàn, bàng quang và tuyến vú. Ví dụ, có thể giúp xác định các khối u bất thường là u dạng đặc hay dạng nang.

4. Các kiểu siêu âm phổ biến

• Quy ước:  tạo ra những hình ảnh các lát cắt mỏng và phẳng của cơ thể.

• 3 chiều (3D):  có khả năng tái tạo lại dữ liệu thu nhận được từ sóng âm thành hình ảnh 3 chiều.

• 4 chiều (4D):  là siêu âm 3 chiều có ghi nhận sự chuyển động.

• Doppler: đây là một kỹ thuật đặc biệt giúp đánh giá dòng máu chảy trong các mạch máu trong cơ thể.

5. Siêu âm Doppler- một trong những kỹ thuật siêu âm đặc biệt nhất

5.1. Siêu âm Doppler là gì?

Doppler là kỹ thuật ghi lại sóng âm thanh thu được từ vật thể chuyển động, chẳng hạn như tế bào máu, để đo tốc độ và những hình thái chuyển động của dòng chảy trong cơ thể.

5.2. Siêu âm Doppler được dùng để làm gì?

Trước tiên, Doppler dùng để nghe nhịp tim thai trong thai kỳ.

Siêu âm Doppler là kỹ thuật ghi lại sóng âm thanh thu được từ vật thể chuyển động

Bên cạnh đó Doppler để kiểm tra dòng chảy mạch máu trong lòng động mạch, tĩnh mạch cánh tay hoặc chân để giúp chẩn đoán những tình trạng như: huyết khối tĩnh mạch sâu (tình trạng có cục máu đông làm tắc tĩnh mạch sâu), các bệnh mạch máu ngoại vi (ví dụ hẹp, tắc động mạch ở tay, chân), tổn thương tĩnh mạch hoặc động mạch sau chấn thương.

5.3. Quy trình siêu âm Doppler diễn ra như thế nào?

Doppler được tiến hành tương tự như siêu âm thông thường. Đầu dò phủ gel được đặt trên da bụng tại vùng có tử cung của thai phụ (người đang mang thai). Đầu dò được kết nối với loa và kỹ thuật viên sẽ lắng nghe dòng chảy của máu qua tim thai nhi.

Với cánh tay và chân, túi khí áp lực được đặt tại các vị trí đùi, bắp chân, mắt cá hoặc các điểm khác nhau dọc theo cánh tay. Miếng dán được đặt trên da trên các động mạch cần được kiểm tra. Hình ảnh được tạo ra khi đầu dò di chuyển qua từng khu vực.

Đó là những kiến thức cơ bản về phương pháp siêu âm bạn nên biết. Khi nhận thấy cơ thể có những dấu hiệu bất thường, bạn hãy đến cơ sở y tế uy tín để được thăm khám và có kết luận chính xác nhất. Bên cạnh đó, đừng quên tạo cho mình một chế độ ăn uống lành mạnh, chế độ luyện tập thể dục đều đặn để tránh những bệnh tật không đáng có nhé.